Το μεταβολικό σύνδρομο--επίσης γνωστό και ως σύνδρομο Χ, το σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη και το φονικό κουαρτέτο--δεν μπορεί πλέον να θεωρείται ως αποκλειστικό θέμα των ενηλίκων, μια και εξαπλώνεται ταχύτατα ανάμεσα στον παιδικό πληθυσμό. Λόγω του ότι υπάρχουν διάφοροι ορισμοί του μεταβολικού συνδρόμου, είναι δύσκολο να υπολογίσουμε την ακριβή εξάπλωσή του. Πρόσφατα, όμως, ο Αμερικανικός Καρδιολογικός Σύνδεσμος (ΑΚΣ) και το Εθνικό Ινστιτούτο Καρδίας, Πνευμόνων και Αίματος (ΕΙΚΠΑ) κατέληξαν σε αμοιβαία συναίνεση που μοιάζει πολύ με τον ορισμό που δίνει το Εθνικό Ίδρυμα για τον Διαβήτη, προετοιμάζοντας τον δρόμο για την καλύτερη κατανόηση και προσδιορισμό του μεταβολικού συνδρόμου σε κλινικούς και ερευνητικούς τομείς.
Σύμφωνα με τον ορισμό που παρουσιάστηκε στην επιστημονική ανακοίνωση του 2005 του ΑΚΣ/ΕΙΚΠΑ, το μεταβολικό σύνδρομο είναι ένα σύνολο πολλών συναφών παραγόντων που ενθαρρύνουν την αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή ασθένεια (CVD). Είναι στενά συνδεδεμένο με τον αυξανόμενο κίνδυνο ινσουλοεξαρτώμενου σακχαρώδους διαβήτη (diabetes mellitus) τύπου 2.
Παράγοντες Κινδύνου και Διαγνωστικά Κριτήρια
Η παχυσαρκία και αντίσταση στην ινσουλίνη είναι οι δύο πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου που υποβοηθούν την ανάπτυξη του μεταβολικού συνδρόμου. Σχετικά με το μεταβολικό σύνδρομο, η παχυσαρκία προσδιορίζεται αναφορικά με την παχυσαρκία κεντρικού τύπου και την αυξημένη περίμετρο μέσης >102 εκ. για τους άνδρες και >89 εκ. για τις γυναίκες. Για τους Ασιάτες Αμερικανούς το όριο μειώνεται στα >89 εκ. για τους άντρες και >78εκ. για τις γυναίκες. Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι δύσκολο να μετρηθεί κλινικά αλλά είναι στενά συνδεδεμένη με την κοιλιακή παχυσαρκία.
Το 2001, το Εθνικό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για Χοληστερίνη (ΕΕΠΧ) Αγωγή Ενηλίκων Φάση ΙΙΙ, ανέπτυξε ένα σύνολο κριτηρίων για την κλινική διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου σε ενήλικες. Η ανακοίνωση του ΑΚΣ/ΕΙΚΠΑ διαπίστωσε ότι τα κριτήρια αυτά είναι επαρκή για τον προσδιορισμό του μεταβολικού συνδρόμου, με μερικές μικρές προσαρμογές. Ένα άτομο θεωρείται ότι πάσχει από μεταβολικό σύνδρομο όταν υπάρχουν τρία από τα πέντε κριτήρια. Τα πέντε κριτήρια (δείτε πίνακα) περιλαμβάνουν:
- Αυξημένη περίμετρος μέσης
- Αυξημένο επίπεδο τριγλυκεριδίων
- Μειωμένο επίπεδο "καλών" λιποπρωτεϊνων και χοληστερόλης
- Αυξημένη πίεση
- Αυξημένο επίπεδο γλυκόζης αίματος νηστείας
Οι κύριες αλλαγές που έγιναν από το ΑΚΣ/ΕΙΚΠΑ ήταν η συμπερίληψη στα κριτήρια ατόμων που δέχονται φαρμακευτική αγωγή για οποιανδήποτε από τις πέντε παθήσεις που αναφέρονται στα κριτήρια καθώς και η παραδοχή ότι τα άτομα αυτά έχουν δείκτη βασιζόμενο σε συγκέντρωση αίματος νηστείας ινσουλίνης και γλυκόζης που πλησιάζει στην ευαισθησία προς την ινσουλίνη. Το HOMA-IR (Homeostatic indexes of insulin resistance) δηλαδή οι ομοιοστατικοί δείκτες αντίστασης στην ινσουλίνη, συνδέονται άμεσα με μελέτες για ευγλυκαιμικό και υπερινσουλιναιμικό αποκλεισμό που δεν είναι κατάλληλος για εφαρμογή κλινικά. Οι μελέτες αποκλεισμού είναι οι χρυσοί κανόνες για καθορισμό της αντίστασης της ινσουλίνης in vivo. Γίνεται έγχυση ινσουλίνης στο κυκλοφορούν αίμα για να κατασταλεί η παραγωγή ηπατικής γλυκόζης και να καθοριστεί η ανταπόκριση του σώματος σε μεγαλύτερα επίπεδα κυκλοφορούσης γλυκόζης. Αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα, η τιμή του HOMA-IR στο ή κοντά στο 3 έχει αποδειχθεί ότι φθάνει σχεδόν την αντίσταση στην ινσουλίνη και τον αυξημένο κίνδυνο για μεταβολικό σύνδρομο σε παιδιά και ενήλικες.
Οι Hirschler et al ανακάλυψαν ότι αντίσταση στην ινσουλίνη σε νεαρή ηλικία ήταν στενά συνδεδεμένη με την περίμετρο μέσης και τη συστολική αρτηριακή πίεση. Στην μελέτη αυτή τόσο το HOMA-IR όσο και τα επίπεδα προϊνσουλίνης χρησιμοποιήθηκαν για να εκτιμηθεί η αντίσταση στην ινσουλίνη. Η προϊνσουλίνη είναι η ουσία από την οποία το πάγκρεας παρασκευάζει ινσουλίνη. Αυξημένα επίπεδα νηστείας άθικτης προϊνσουλίνης είναι ενδεικτικά για αντίσταση στην ινσουλίνη. Χαμηλή αναρρόφηση γλυκόζης του αίματος από τα κύτταρα είχε ως αποτέλεσμα μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ινσουλίνης σχετιζόμενες με αυξανόμενη έκκριση από τα κύτταρα και αποδείχθηκε ότι αυτή η αυξανόμενη αντίσταση στην ινσουλίνη ήταν η αιτία για σημαντική αύξηση των επιπέδων προϊνσουλίνης.
Υπέρταση, Δυσλιπιδαιμία, Υψηλή Γλυκόζη Αίματος
Άλλα τρία διαγνωστικά κριτήρια για μεταβολικό σύνδρομο στους ενήλικες-υπέρταση, δυσλιπιδαιμία και υψηλό επίπεδο γλυκόζης αίματος νηστείας--είναι ενδεικτικά για αναισθησία στην ινσουλίνη και πιθανώς μεταβολικό σύνδρομο στην παιδιατρικό πληθυσμό επίσης. Ερευνητές έχουν πάρει τα κριτήρια του Εθνικού Εκπαιδευτικού Προγράμματος για Χοληστερίνη (ΕΕΠΧ) Αγωγή Ενηλίκων Φάση ΙΙΙ για ενήλικές και πρότειναν κρίσιμα σημεία για παιδιά και ενήλικες. Ενώ προτείνονται συγκεκριμένες αξίες για υπέρταση, δυσλιπιδαιμία και υψηλή γλυκόζη αίματος νηστείας, η περιφέρεια μέσης και η πίεση αίματος εξαρτώνται από την ηλικία και το φύλο. Έτσι οι αξίες για τα δύο αυτά μέτρα εξαρτώνται από τις εκατοστιαίες θέσεις για το φύλο και την ηλικία. Για κατάσταση προτεινομένων κριτηρίων για παιδιά και ενήλικες δείτε τον πίνακα πιο κάτω.
Συμπέρασμα
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι μια περίπλοκη ομαδοποίηση συνθηκών που αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές ασθένειες και διαβήτη τύπου 2. Το μεταβολικό σύνδρομο είναι στενά συνδεδεμένο με την παχυσαρκία και την αντίσταση στην ινσουλίνη. Η παχυσαρκία σχετίζεται με πολλαπλούς κινδύνους στην υγεία, πολλοί εκ των οποίων μόλις αρχίζουν να αποσαφηνίζονται. Καθώς αυξάνονται τα επίπεδα παχυσαρκίας αυξάνονται και τα προβλήματα που τα συνοδεύουν. Δυστυχώς, η παχυσαρκία και τα σχετικά προβλήματα υγείας όπως η καρδιαγγειακή ασθένεια (CVD) και ο διαβήτης τύπου 2 δεν περιορίζονται στα πλαίσια του επηρεαζόμενου πληθυσμού. Όλες οι ηλικίες και εθνικότητες "μάχονται ενάντια στο πάχος" και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για μια ομάδα μπορεί να μην είναι κατάλληλα για την άλλη.
Για τον λόγο αυτό, πρέπει να υπάρχει συνεχής έρευνα και συναίνεση στον τομέα του μεταβολικού συνδρόμου, ειδικά για τα παιδιά και τους ενήλικες. Το πρότυπο που παρουσιάστηκε από το Εθνικό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για Χοληστερίνη (ΕΕΠΧ) Αγωγή Ενηλίκων Φάση ΙΙΙ και τροποποιήθηκε από το ΑΚΣ και ΕΙΚΠΑ είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης.. Όσο καλύτερα προσδιορίζουμε τους νέους με ή που έχουν τον κίνδυνο για μεταβολικό σύνδρομο τόσο πιο ικανοί και αποτελεσματικοί μπορούμε να είμαστε στην προσφορά της κατάλληλης θεραπείας.
Πίνακας: Διαγνωστικά Κριτήρια για το Μεταβολικό Σύνδρομο* |
Κριτήρια |
Κρίσιμο σημείο για ενήλικες** |
Προτεινόμενο κρίσιμο σημείο
για παιδιά/ενήλικες+ |
Αυξημένη περίμετρος μέσης |
>102εκ.στους άντρες >89εκ.στις γυναίκες >89εκ. στους ΑσιάτεςΑμερικανούς >78εκ. στις ΑσιάτισσεςΑμερικανές |
>75η εκατοστιαία θέση για ηλικία και φύλο |
Αυξημένο επίπεδο τριγλυκεριδίων |
>150 mg/dL ή θεραπευτική αγωγή για αυξημένα τριγλυκερίδια |
98 mg/dL |
Μειωμένο επίπεδο "καλών" λιποπρωτεϊνων και χοληστερόλης |
<40 mg/dL στους άντρες <50 mg/dL στις γυναίκες ή θεραπευτική αγωγή για μειωμένο HDL-C |
51 mg/dL 46 mg/dL για αγόρια ηλικίας
15-19 χρόνων |
Αυξημένη πίεση |
>130 mmHg συστολική πίεση ή >85 mmHg διαστολική πίεση ή θεραπευτική αγωγή για υπέρταση |
>90η εκατοστιαία θέση για ηλικία, φύλο
και ύψος |
Αυξημένο επίπεδο γλυκόζης αίματος νηστείας |
>100 mg/dL ή θεραπευτική αγωγή για αυξημένη γλυκόζη |
>6.1 mmol/L |
Από την Ανν Ντάναουεϊ, BA, BS και Barbara L. Hopkins, MMSc, RD
Μεταφρασμένο από Χριστιάνα Φιλίππου Χαριδήμου MS, RD από το Sports and
Cardiovascular Nutritionist Spring 2006. |